استطاعت جعلیاستطاعت جعلی استطاعتی است که با نذر و قسم و عهد برای انجام حج، ایجاد می‌شود. در آثار فقهی امام خمینی، اصطلاح «استطاعت جعلی» به مفهوم «استطاعتی که با نذر و قسم و عهد برای انجام حج، ایجاد می‌شود» به چشم نمی‌خورد؛ اما اینکه نذر و مانند آن سبب وجوب تحصیل استطاعت می‌گردد، در فتاوای ایشان آمده است. در تحریرالوسیله می‌فرمایند: «اگر مستطیع نذر کند که حجة الاسلام را به جا آورد منعقد می‌شود و به جا آوردن حجة الاسلام برایش کافی است، و اگر آن را ترک نماید تا بمیرد قضا از او و کفّاره از ترکه‌اش واجب است. و اگر غیر مستطیع، حجة الاسلام را نذر کند نذر منعقد می‌شود و تحصیل استطاعت بر او واجب می‌شود، مگر اینکه نذرش حج بعد از استطاعت باشد.» [۱]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۴۰۹، کتاب الحج، القول فی الحج بالنذر و العهد و الیمین، مسالة ۴.
و «در حج نذری، استطاعت شرعی معتبر نیست، بلکه با داشتن قدرت عقلی واجب است، مگر آن‌که انجام آن همراه حرج باشد یا موجب ضرر بر جان یا آبرو یا مال گردد و آن ضرر موجب حرج بر او باشد.» [۲]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۴۱۰، کتاب الحج، القول فی الحج بالنذر و العهد و الیمین، مسالة ۵.
پس به بیانی که گذشت نذر و قسم و عهد برای نذرکننده و مانند او، استطاعت ایجاد نمی‌کند بلکه صرفاً تحصیل آن را واجب می‌کند اگر متعلق آن حجة الاسلام باشد؛ و فراهم بودن قدرت عقلی - به شرطی که گفته شد - در وجوب آن کافی است اگر غیر حجة الاسلام را نذر کرده باشد.۱ - پانویس۲ - منبع• تونه‌ای، مجتبی، فرهنگنامه حج، ص۱۰۲. • ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی |